hundrað í fiskatali (landaurareikningur)

= 6 vættir = 240 (gildir) fiskar.¹Hagskinna. Sögulegar hagtölur um Ísland, bls. 925. Samkvæmt verslunartaxtanum frá árinu 1619 voru 3 vættir af góðum, þurrum harðfiski = 1 hundrað (120) fiskar, þ.e. 40 fiskar í vætt.²Lovsamling for Island I, bls. 184, 1. liður. Sama verðlag var hjá Ólafi Stefánssyni árið 1785.³Ólafur Stefánsson, Stutt undirvísun, bls. 63.

„Þetta íslenska verðeiningakerfi var við lýði frá miðöldum fram á 20. öld, kallað landaurar. Hundrað jafngilti kúgildi, þ.e. miðaldra, gallalausri kú að vori eða sex ám loðnum og lembdum í fardögum. [Kýr voru fullgildar frá því að þær höfðu borið tveimur kálfum (að öðrum kálfi) en síðast 8 vetra.⁴Búalög. Verðlag á Íslandi á 12.–19. öld. Bókarauki með Árbók landbúnaðarins 1966. Reykjavík 1966, bls. 26, 28–29.] Peningagildi landaura var breytilegt og ágreiningur uppi á 18. öld og lengur um hvernig reikna skyldi. Um 1700 jafngilti hundrað 5 spesíudölum og 8 dölum í krónumynt. Samkvæmt hlutföllum sem komið var á um 1752 voru 5 rd. og 60 sk. kúr<ant> í hundraðinu eða 90 sk. kúr<ant> í vættinni. Er þetta gengi notað til að meta landaura til danskra peninga á 18. öld. [Hér síðar má sjá mat, sem Ólafur Stefánsson gaf upp árið 1785: 1) Fiskatalsreikningur. 2) Landaura- og álnareikningur. 3) Peningatal á landsvísu.⁵Ólafur Stefánsson, Stutt undirvísun, bls. 63.] Árið 1818 var farið að semja verðlagsskrár árlega sem sýndu gangverð í peningum á öllum landaurategundum (vörum, búpeningi og verkum) sem gengu kaupum og sölum, meðalverð á einni alin í einstökum vöruflokkum og „meðalverð alla meðalverða“, sem var óvegið meðaltal vöruflokkanna. — Jarðir voru einnig metnar í hundruðum. Meðaljörð var talin 20 hundruð og átti hún að geta framfleytt 20 kúa eða 120 kinda bústofni.“⁶Hagskinna. Sögulegar hagtölur um Ísland, bls. 925.

Um innanlandsverðlag á Íslandi á 19. öld og fram á þá tuttugu sjá: Magnús S. Magnússon, Landauraverð á Íslandi 1817–1962. Þróun og landshlutadreifng á verðlagi búfjár, innlendra afurða og launa samkvæmt árlegum verðlagsskrám. Reykjavík 2003. — Safn af verðlagsskrám úr öllum ömtum má finna í biskupsskjalasafni í Þjóðskjalasafni Íslands, Norður- og Austuramtið 1816–1876, Suður- og Vesturömt 1818–1895.⁷ÞÍ. Skjalasafn biskups yfir Íslandi. Bps. C. VI, 327c. Þá ættu þær að finnast í skjalasöfnum stiftamtmanns og amtmanna eftir 1818, nema úr Norður- og Austuramti til ársins 1874, því að þá brann amtmannsstofan á Möðruvöllum (Friðriksgáfa). Væntanlega eru prentaðar verðlagsskrár í Landsbókasafni – Háskólabókasafni.

Sjá nánar í Mál og vog.